ایران اقتصادی: سالهاست در تورم زندگی میکنیم، طوری که کم کم به وضعیت تورمی معتاد شدهایم. اگر روزی اقتصاد و معیشتمان درست و باب میلمان شود؛ از اینکه دیگر موضوعی برای حرف زدن و انتقاد نداریم، افسرده خواهیم شد. شاید به همین دلیل است که این روزها با پدیدهای مواجه شدهایم که با دست خود جلوی تصمیمات درست را میگیریم، یعنی اگر مسئولین مربوطه تصمیم و اقدام درست و کارشناسیشدهای بگیرند، تغییر ملموسی در زندگی ما ایجاد نمیکند. مضاف بر اینکه ممکن است به دلیل بیاعتمادی، جلوی اجرایی شدن تصمیمات درست را هم بگیریم. اقتصاددانان برای این امر کاری نمیتوانند بکنند. راهحل این مشکل در دست جامعهشناسان است. میثم مهدیار که دانشآموخته دکتری جامعهشناسی فرهنگی از دانشگاه علامه طباطبایی است و پیش از این معاونت پژوهشی پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی و مشاورت دبیر شورای فرهنگ عمومی کشور بوده است به همراه بهاره آروین، عضو هیئت علمی گروه جامعهشناسی دانشگاه تربیت مدرس و دکترای جامعهشناسی از دانشگاه تهران در این میزگرد به چیستی و چرایی سرمایه اجتماعی پرداختهاند و ضمن آن راههای رفع بیاعتمادی را با هم مطرح کردند.
بیشتر بخوانیدهمه میبازیم
دعوای حجاب برنده ندارد؛ کمتر منازعهای در جامعه ایران را سراغ دارم که به اندازه دعوای حجاب پتانسیل فعال کردن شکافهای اجتماعی و فروپاشی جامعه از درون را داشته باشد؛ دعوای بین فقیر و غنی، بین مرکز و حاشیه، منازعات قومی ـ مذهبی و دیگر منازعاتی از این دست هیچکدام به اندازه دعوای حجاب پتانسیل از بین بردن «ما»ی فرهنگی و ذهنی در جامعه ایران را ندارد. دقیقاً به همین دلیل هم دشمنان خارجی، حساب ویژهای برای شدت بخشیدن به این دعوا باز کردهاند و بخشهایی از حکومت هم در کمال ناآگاهی و نابخردی در این تله افتادهاند. نمونهاش همین لایحه حجاب و عفاف که ضررش مثل خیلی قوانین غیرقابل اجرای دیگر، فقط به باجگیری موردی و سلیقهای برخی ماموران حکومتی از شهروندان محدود نمیشود؛ اینکه مشکل عمومی و صدی نود از قوانین ماست؛ علاوه بر این، پیامد اصلی زیانبار و جبرانناپذیر این لایحه بهطور خاص در صدمه زدن به انسجام اجتماعی و تضعیف «ما»ی فرهنگی و اجتماعی است.
اما چرا و چطور موضوع حجاب دارای چنین پتانسیل سنگینی در بحث انسجام اجتماعی است؟ در گفتوگوی ضمیمه استدلال کردهام که منازعه بر سر استانداردهای پوشش، منازعهای فرهنگی (و نه صرفاً مذهبی) و بالقوه تنشزاست، یعنی حتی اگر حکومت هیچ کاری هم به این موضوع نداشته باشد، این منازعه فرهنگی بالقوه پتانسیل تنشزایی میان افراد با عقاید مختلف در جامعه را دارد. مدتها جامعه تلاش کرده است این دعوا را به شیوهای کمتنش مدیریت کند و همزیستی تا حد امکان مسالمتآمیز آدمها با عقاید مختلف در زمینه پوشش را در کنار یکدیگر امکانپذیر کند، اما ورود حکومت به این منازعه فرهنگی و تبدیل آن به منازعه سیاسی، تمام تلاشهای جامعه را بر باد میدهد چراکه ورود حکومت بهنفع یکی از طرفین منازعه باعث میشود شکاف و تضاد تاریخی دولت ـ ملت اینبار در جامعه و بین گروههای اجتماعی سرشکن شود و آن فاصله و خشم و نفرتی که مردم بهصورت تاریخی نسبت به ناکارآمدیهای حکومت احساس میکنند، اینبار نسبت به برخی اقشار و گروهها در جامعه فرافکنی شود و اینچنین میشود که در این منازعه نه فقط حکومت که از مدتها پیش بهدلیل ناکارآمدیهایش باخته است، بلکه اینبار کل جامعه و «ما»ی فرهنگی است که میبازد. به همین دلیل است که میگویم دعوای حجاب برنده ندارد و حامیان و مخالفان حجاب، حکومت و جامعه، همه در آن میبازیم.
گفتوگو با دیدارنیوز
چندی پیش بهاره آروین بهعنوان میهمان در دیدارنیوز حضور یافت و به سؤالات این رسانه خبری در مورد جایگاه زنان و نقش آنان در تحولات فرهنگی و اجتماعی پاسخ گفت. این گفتوگو را میتوانید در آپارات تماشا کنید.
بیشتر بخوانیدجامعهگردی با بهاره آروین
«جامعهگردی» روایتی تحلیلی و آشناییزدایانه از موضوعات فرهنگی و اجتماعی متناسب با فهم عموم افراد جامعه است. این مجموعه مستند، در محیطی مرتبط با موضوع هر قسمت، با محوریت یک راوی، با طرح مسئله، آغاز میشود. سپس برای روشن شدن ابعاد موضوع، راوی با کارشناس متخصص آن حوزه همراه شده و وارد میدان تحقیق میشوند و به گفتوگو و واکاوی موضوع میپردازند. حضور متخصصان و راوی در میدانهای مختلف کنش اجتماعی (مثل بازار، استادیوم، کافی شاپ، محلات، مترو، پاساژ و…) از ویژگیهای اصلی این مجموعه مستند است. این برنامه که از شبکه چهارم سیما پخش میشود در هفته جاری میزبان بهاره آروین بود و در آن به بحث و گفتوگو پیرامون پیوندهای میان مکان و هویت (با محوریت شهر) پرداخته شد. فایل تصویری این گفتوگو را از طریق آپارات تماشا کنید.
بیشتر بخوانیددر هزارتوی بیم و امید؛ درباره چشماندازهای آینده ایران در سال ۱۴۰۲
این متن در ویژهنامه آخر سال هفتهنامه تجارت فردا منتشر شده است
۱. چه خواهد شد؟ وسوسهی پیشگویی یا سنگ محک تحلیلها
چه خواهد شد؟ سوالی تکرارشونده که این روزها آدمها در ایران مدام از خودشان و از اطرافیانشان میپرسند. آینده آنچنان مبهم، غیرقابل پیشبینی و البته آبستن حوادث به نظر میرسد که هر نوع رخدادی، از هولناکترین وقایع تا امیدبخشترین رخدادها در آن ممکن به نظر میرسد. جنگ میشود؟ انقلاب میشود؟ با این شب تند سقوط وضعیت اقتصادی و رفاهی جامعه به کجا خواهیم رسید؟ با جهشهای تکرارشونده نرخ دلار یا به عبارتی سقوط آزاد ارزش ریال، با کسری بودجه سرسامآور و بالتبع تورمی که مدام رکوردها را جابجا میکند، با شکافهای اجتماعی و طبقاتی که روز به روز گستردهتر میشود، با وضعیت اینترنتی که به سمت قطع اتصال کامل با شبکه جهانی پیش میرود، در وضعیت تحریمهای تشدیدشونده و تعمیق و گسترش انزوایی خصوتآمیز با بخشهای مهمی از فضای بینالملل، چه خواهد شد؟
بیشتر بخوانید