سرنوشت مذاکرات چه خواهد شد؟ توافق صورت خواهد گرفت؟ توافق احتمالی بر سر چه خواهد بود و چه پیامدهایی خواهد داشت؟ اگر توافق نشود چه چیزی در انتظارمان است؟ حملۀ نظامی و جنگ؟ چه عواملی بر توافق یا عدم توافق اثرگذار است؟
در این متن تلاش کرده‌ام از منظری متفاوت از تحلیل‌های رایج در مورد مذاکرات به این سؤالات پاسخ دهم. متن با تغییرات اندکی در شمارۀ امروز روزنامۀ فرهیختگان منتشر شده است.
بیشتر بخوانیدسال ۴۰۲ بود، از پس همۀ آنچه جامعه و دانشگاه در سال ۴۰۱ از سر گذرانده بودند، خفقان در فضای دانشگاه به شکلی بی‌منطق و غیرقابل درک رو به افزایش بود. در این میان، گروه جامعه‌شناسی و دانشجویانش بیش از همه گرفتار قبض بودند چراکه به‌نقلی شنیده شده، از دید برخی، جامعه‌شناسی رشته‌ای معترض‌پرور بود؛ یکی از اساتید گروه در شهریور ۴۰۲ تعلیق شد و ظرفیت پذیرش دانشجوی کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی برای سال بعد صفر شد. روزهای تاریکی بود، روزهایی که هر صبح می‌گشتم دنبال دستاویزی برای اینکه خودم را از تخت بیرون بکشم و به دانشگاه برسانم، یکی‌اش همین بچه‌ها بودند، انجمن علمی دانشجویی رشته جامعه‌شناسی دانشگاه‌مان که در اوج مخالفت‌های بی‌پایان حراست در مواجهه با هر برنامه‌ای در دانشگاه، کوتاه نمی‌آمدند و تلاش می‌کردند در آن روزهای سخت و تاریک هم برنامه و نشست برگزار کنند. روزهایی بود که تنها انگیزه‌ام برای دانشگاه آمدن همین بود که بیایم فرم برنامۀ بچه‌ها را امضا کنم و نامه بزنم که بهشان سالن بدهند.
بیشتر بخوانیددر این نشست که در روز ۳۱ تیر ۱۴۰۳ با حضور دکتر محمدجواد ظریف، دکتر ابوالفضل دلاوری، دکتر غلامرضا ازکیا، دکتر حسین سلیمی، مهندس عباس عبدی و دکتر محمد فاضلی در فرهنگسرای اندیشه برگزار شد، بهاره آروین در گفتاری با عنوان «گفتمان‌ها چیستند و چگونه برساخته می‌شوند؟» گفتمان دولت‌ها را مجموعه‌ای از دال‌های مفهومی دانست که دولت‌ها با فراخوانی آنها در اذهان مردم به یاد آورده می‌شوند. وی با اشاره به مثال‌هایی از دولت‌های گوناگون بعد از انقلاب گفت: «مثلاً دولت آقای خاتمی با مفاهیمی چون توسعه سیاسی و جامعه مدنی، دولت آقای احمدی‌نژاد با گفتمان عدالت و عبارت‌هایی مانند آوردن نفت بر سر سفره‌های مردم و دولت آقای روحانی با برجام به یاد آورده می‌شود.»
وی در ادامه با بیان این استدلال که تکرار صرف مجموعه‌ای از مفاهیم توسط رئیس‌جمهور یا نیروهای فکری اطراف او، موجب ساخت گفتمان نخواهد شد، گفت: «آنچه باعث اتصال این مجموعه مفاهیم در قالب گفتمان می‌شود تحولی اساسی است که تا پیش از آن وجود نداشته و نسبت مفهومی و عملی با آن مجموعه مفاهیم تکرارشونده برقرار می‌کند. مثلاً در دولت آقای خاتمی، شکل‌گیری شوراهای شهر و روستا و در دولت آقای احمدی‌نژاد واریز یارانه‌های نقدی، این تحول اساسی مرتبط با دال‌های مفهومی را رقم زده است. این اقدامات فراتر از اقدامات روزمره دولت‌ها بوده و تحولی بودن آنها به‌ویژه با شکل‌دهی به تعداد زیادی از ذی‌نفعان پایدار شده است.»
بیشتر بخوانید۲۱ خرداد، در بحبوحه‌ی رقابت‌های انتخاباتی، قانونی در حوزه‌ی شفافیت ابلاغ شده است که به‌طرزی باورنکردنی و کم‌نظیر، صریح، جامع و فراگیر است، فرسنگ‌ها از آن قانون نیم‌بند و پردست‌انداز دسترسی آزاد به اطلاعات فاصله دارد و مثلاً در انتشار مشروح مذاکرات آنچنان دقیق و جزئی است که به قابلیت خوانش رایانه‌ای هم توجه و تصریح کرده است.
این هم یکی از نعمت و نقمت‌های هم‌زمان بوروکراسی است که این قابلیت را دارد که ز غوغای جهان فارغ کارش را پیش ببرد. به‌هرحال دم همه‌ی آن کارشناسان گمنامی که بی‌سروصدا چنین متن دقیق و کاملی را تهیه کرده و به سرانجام رسانده‌اند گرم. همین یک قانون را بشود در چهار سال آینده اجرا کرد، مملکت در شاخص شفافیت و مبارزه با فساد جهش می‌کند.
بیشتر بخوانیدحالا البته هنوز همه‌چیز روی دور تند است، از آن انتخابات سر ضرب تا فرآیند رایزنی و چینش کابینه، همه‌چیز دارد در کسری از مهلت معمول برای چنین اموری انجام می‌شود. با این‌حال، در همین اوضاع هم رعایت برخی اصول بدیهی و ضروری می‌تواند آسیب‌های ناگزیر ناشی از روال‌های غلط اما جاافتاده و نیز اغماض ناشی از سرعت را تعدیل کند. یکی از مهم‌ترین اصول ضروری، رعایت منع تعارض منافع در فرآیندهای چینش کابینه است بدین معنا که کسانی که کاندیدای دریافت پست مدیریتی هستند و بدین‌لحاظ ذی‌نفع تصمیمات در این خصوص محسوب می‌شوند، خودشان در جایگاه تصمیم‌گیرنده نباشند. ساده‌ترش اینکه گویا اکنون کارگروه‌های فرعی برای بررسی نامزدهای پیشنهادی برای پست‌های مدیریتی در هر وزارتخانه تشکیل شده و هر چند وزارتخانه هم ذیل یکی از کارگروه‌های پنج‌گانه و دست‌آخر هم شورای راهبردی در رأس همه‌ی اینها به‌عنوان تشکیلات تصمیم‌گیرنده در خصوص پیشنهادات برای چینش کابینه سامان یافته‌اند.
بیشتر بخوانید
