حالا که فکرش را می‌کنم...
خودنگاری‌های بهاره آروین

یادداشت بهاره آروین در واکنش به نقد سامانه شفافیت در روزنامه شرق:
به تازگی نقدی درخصوص سامانه شفافیت شهرداری تهران در روزنامه شرق (+) منتشر شد که به نکات مهمی اشاره می‌کند و اتفاقا شورای اسلامی شهر تهران در خرداد ۹۷ همسو با انتقاد مطرح‌شده و همزمان با طراحی مصوبه «الزام شهرداری تهران به انجام الکترونیکی و انتشار عمومی اطلاعات معاملات» به این نکات توجه نموده است.
در این نقد اشاره شده که صِرف انتشار عنوان، موضوع، مبلغ و اطلاعات طرف قرارداد‌ها در وبسایت شفاف بیش از آنکه موجب شفافیت شود، اسباب ابهام و شبهه را فراهم می‌آورد. همچنین تاکید شده است که اطلاعاتی همچون مدت قرارداد، شرح خدمات، تضمین‌های قراردادی، نیروی انسانی قرارداد، تجهیزات و امکانات موردنیاز، شیوه پرداخت، کسور قانونی مانند بیمه و مالیات و نظایر آن است که می‌تواند سلامت یا عدم سلامت یک قرارداد را نشان دهد و انتشار چنین اطلاعاتی برای تحقق واقعی شفافیت ضروری است.
در پاسخ باید گفت توجه به چنین نکته‌ای درست است و برای تحقق واقعی شفافیت باید اقلام اطلاعاتی متعددی از هر معامله منتشر شود اما چنین نقدی به سامانه شفافیت وارد نیست؛ چراکه کلیه ضروریات مورد اشاره علاوه بر اینکه در مصوبه شورای شهر لحاظ شده، هم‌اکنون روی وبسایت شفاف یا همان سامانه شفافیت نیز موجود است اما ممکن است به دلیل نحوه نمایش اطلاعات از چشم برخی پنهان مانده باشد.
اگر به وبسایت شفاف نگاه کنید، در قسمت اطلاعات منتشرشده از قراردادهای شهرداری تهران آخرین ستون تحت عنوان «جزئیات بیشتر» حالتی کشویی دارد که در صورت لمس آن، اطلاعات کاملی درخصوص هر قرارداد نمایش داده می‌شود؛ اما افراد معمولا به آن ستون توجه نمی‌کنند.
اگر روی این گزینه کلیک کنید، ردیفی تحت عنوان «فایل‌های قرارداد» مشاهده می‌کنید که پیوست‌های قرارداد را دردسترس گذاشته است. در این قسمت متن قرارداد، شرح خدمات، پیوست‌های فنی، شرایط عمومی پیمان، شرایط خصوصی پیمان و صورتجلسه کمیسیون معاملات ضمیمه شده است.
در میان فایل‌های قرارداد، صورتجلسه کمیسیون معاملات از اهمیت بالایی برخوردار است؛ چراکه حاوی اطلاعات مهمی نظیر شرکت‌کنندگان مناقصه یا مزایده، حاضران در جلسه، قیمت‌های پیشنهادی، قیمت برنده، امضاکنندگان قرارداد و امضاکنندگان صورتجلسه است که تحلیل خوبی درخصوص سلامت یا عدم سلامت قرارداد به دست می‌دهد.
یکی دیگر از اطلاعات حائز اهمیت، آگهی معاملات است که شهرداری را ملزم کردیم تصویر آن را روی وبسایت شفاف منتشر کند. اهمیت این آیتم بدان جهت است که بعضا آگهی‌ها در نشریات دست چندم منتشر می‌شوند تا کسی از آن‌ها مطلع نشود و مناقصه یا مزایده تنها با یک شرکت‌کننده انجام شود.

یادداشت بهاره آروین در سرمقاله روزنامه همشهری

پرسش این است: شورای شهر در مواجهه با فساد ریشه‌دار در شهرداری تهران چه کرده و با چه مشکلات و موانعی مواجه بوده است؟

در سالیان گذشته فساد به یک جزء جدایی‌ناپذیر از فرایندهای کاری شهرداری تهران بدل شده بود و این ویژگی نخستین مشکلی بود که شورای پنجم در مقابله با فساد با آن مواجه شد. در آن زمان وضعیت به گونه‌ای بود که هم پتانسیل‌های فسادزا در فرایندهای گوناگون شهرداری متعدد بود و هم براساس نظرسنجی‌ها شهروندان در مراجعه به این نهاد فساد زیادی احساس می‌کردند؛ به‌ویژه در فرایند دریافت مجوزهای ساخت‌و‌ساز. گزارش‌هایی که سازمان بازرسی کل کشور در ارتباط با یک دهه از فعالیت مدیریت قبلی شهرداری تهیه کرده بود نیز گویای همین واقعیت بود و موارد متعددی از تخلفات را منعکس می‌کرد.

بنابراین شورای پنجم که یکی از اولویت‌ها و شعار‌های اصلی آن رفع فساد و تحقق شفافیت بود، در آغاز کار خود با سازمانی روبه‌رو بود که فساد در رگ و پی‌اش ریشه دوانده بود. علی‌ای‌حال شورای شهر برخورد سیستماتیک با مقوله فساد را در دستورکار قرار داد و در جایگاه نهاد قاعده‌گذار و سیاست‌گذار درصدد کاهش پتانسیل‌ها و زمینه‌های شکل‌گیری فساد یا به‌عبارتی پیشگیری از فساد برآمد؛ ضمن اینکه در تقسیم کار با نهادهای قضایی، برخورد با متخلفان، مفسدان و موارد تخلف را به قوه قضاییه سپرد. از آن زمان تاکنون شورای پنجم سه راهبرد اصلی را در مسیر رفع فساد و تحقق شفافیت در دستورکار قرار داده است.

اولین و زمینه‌ای‌ترین اقدام شورای شهر تهران در مقابله با فساد تصویب مصوباتی برای قاعده‌مند ساختن رویه‌های سلیقه‌ای در شهرداری بود. یکی از این رویه‌ها در حوزه شهرسازی و صدور مجوزهای ساختمانی، وجود آیین‌نامه‌های متعدد بود که به طور مشخص دو محمل را برای شکل‌گیری امضاهای طلایی با نرخ بالا ایجاد کرده بود. این دو محمل «شورا‌های معماری» و «کمیسیون‌های داخلی» بودند که پتانسیل لازم را برای قانونی کردن تخلفات داشتند اما شورای پنجم با تصویب دو مصوبه حدود اختیارات و وظایف هردو آن‌ها را قاعده‌مند ساخت.

تا پیش از آن، تصمیماتی که شوراهای معماری اتخاذ می‌کردند خلاف اصول طرح تفصیلی و مبتنی بر منافع گروه‌هایی خاص بود و وقتی این شوراها قانونمند شدند تلاش‌ها برای رسمیت‌بخشی به تخلفات به سوی استفاده از کمیسیون‌های داخلی حرکت کرد اما این تلاش‌ها هم با مصوبه شورا درباره حدود و اختیارات کمیسیون‌های داخلی محدود شد.

عضو شورای شهر تهران در توییتر از انتشار اطلاعات معاملات ملکی شهرداری در وبسایت شفاف خبر داد.

متن توییت به شرح زیر است:

اطلاعات قراردادهای ملکی شهرداری تهران روی وبسایت شفاف منتشر شد؛ اولین گام شفافیت‌بخش در حوزه املاک شهرداری تهران که مقاوم‌ترین حوزه نسبت به شفافیت محسوب می‌شود.
shafaf.tehran.ir/Default.aspx?tabid=610
این قراردادها از سال ۹۸ و در دو بخش هزینه‌ای و درآمدی انتشار یافته‌اند.
با اتصال سامانه‌های ثبت عملکرد مالی، حالا ثبت هرگونه درآمد و هزینه در ردیف‌های بودجه‌ای مرتبط با معاملات ملکی، مشروط به ثبت اطلاعات قرارداد و ملک در سامانه‌های معاملات و املاک است. بنابراین، از این پس اطلاعات قراردادهای جدید، برخط و بدون دستکاری به وبسایت شفاف منتقل می‌شود.

صدوبیستمین جلسه کمیته شفافیت و شهر هوشمند ۹ دی ماه به ریاست بهاره آروین و با حضور محمدرضا زارعلی مدیرکل امور مالی و اموال، هوشنگ عمرانی مدیرکل امور مجامع و شورای سازمان‌ها و محمد فرجود مدیرعامل سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران به صورت مجازی تشکیل شد.

در این جلسه مقرر شد با توجه به اینکه برخی مناطق تنها به ثبت ابتدایی قرارداد در سامانه جامع معاملات اکتفا کرده و پس از دریافت کد وارد سامانه جامع مالی می‌شوند، معاونت مالی و اقتصاد شهری با ارسال بخشنامه‌ای به ذیحساب‌های مناطق اعلام کند که هرگونه پرداخت بر مبنای قراردادها باید منوط به انجام کلیه مراحل ثبت قرارداد در سامانه جامع معاملات باشد.

همچنین مقرر شد ثبت قرارداد جدید در سامانه کنترل پروژه ناممکن شود و ثبت هرگونه قرارداد مناطق و واحدهای تابعه در این سامانه صرفا با فراخوانی کد قرارداد از سامانه معاملات امکانپذیر باشد.

در این جلسه توافق شد معاونت مالی و اقتصاد شهری با ارسال بخشنامه به کلیه ذیحساب‌های مناطق و واحدهای تابعه شهرداری اعلام کند که ثبت هر نوع هزینه برای قراردادهایی که از سامانه جامع معاملات کد قرارداد دریافت نکرده‌اند، غیرقانونی است.

به‌علاوه اداره کل مجامع موظف شد با برگزاری جلسات هفتگی نسبت به بررسی و رفع ایرادات واحدهای تابعه درخصوص سامانه جامع معاملات اقدام کند.

اداره کل حقوقی نیز موظف شد با پیگیری اصلاح ایرادات اطلاعات قراردادهای منتشرشده روی وبسایت شفاف و ثبت قراردادهای متوسط، گزارش هفتگی رفع ایرادات را به کمیته شفافیت و شهر هوشمند ارسال کند. همچنین این اداره کل موظف شد زمان‌بندی اصلاح ایرادات قراردادهای کلان و ثبت قراردادهای متوسط را به کمیته کند؛ به نحوی که اصلاح و تکمیل اطلاعات حداکثر تا پایان بهمن ماه به اتمام رسیده باشد.

گفتنی است، تبادل نظر درخصوص تعیین گلوگاه برای ثبت قراردادهای واحدهای تابعه در سامانه جامع معاملات نیز از دیگر دستورات این جلسه بود.

عضو شورای شهر تهران از انتشار پیام‌های سامانه ۱۸۸۸ روی وبسایت شفاف خبر داد و گفت: سازمان بازرسی شهرداری تهران با این اقدام ارزشمند گامی پیشروانه درجهت شفافیت شکایات ثبت شده توسط شهروندان برداشته است.

بهاره آروین با اشاره به انتشار داده‌های ۱۸۸۸ یا سامانه نظارت همگانی شهرداری تهران روی وبسایت شفاف گفت: این حرکت گامی پیشروانه و مهم از سوی سازمان بازرسی شهرداری تهران محسوب می‌شود. سازمان‌های نظارتی به این دلیل که با حوزه تخلفات مرتبط هستند و در مورد حفظ حریم شخصی و آبروی افراد ملاحظاتی دارند، معمولا با سطح بالایی از محرمانگی کار می‌کنند و از این جهت متاسفانه هیچ نوع گزارش عمومی از میزان تخلفات انجام‌شده در دستگاه‌های مختلف یا شکایات مردم از آن‌ها ارائه نمی‌شود.

رییس کمیته شفافیت و شهر هوشمند شورای شهر تهران افزود: سازمان بازرسی شهرداری تهران برای اولین بار در کشور گزارشی عمومی از میزان ثبت شکایات، انتقادات و پیشنهادهای شهروندان در سامانه ۱۸۸۸ را در معرض افکار عمومی قرار داده است. بر این اساس شهرداری تهران عملکرد خود را در حوزه نظارت همگانی با شهروندان به اشتراک گذاشته است.

وی با بیان اینکه سازمان بازرسی شهرداری تهران در اِشلی کوچک این گام ارزشمند را برداشته است، عنوان کرد: اگر دیگر سازمان‌های نظارتی از این حرکت الگو گیرند ممکن است تحولی جدی در کشور رخ دهد. به عنوان مثال اگر سازمان بازرسی کشور چنین گام ارزشمندی برداشته و شکایات شهروندان از دستگاه‌های مختلف را به صورت عمومی منتشر کند دستگاه‌ها برای پایین آوردن آمار شکایات مردم با یکدیگر رقابت خواهند کرد؛ ضمن اینکه اگر به جای رسیدگی به شکایات پشت درهای بسته، آن‌ها را به صورت عمومی منتشر کنیم، تحلیل این آمارها نتایج مثبتی به نفع مردم خواهد داشت.

به گفته این عضو شورای شهر پایتخت، پیش از این اطلاعات پیام‌های ۱۸۸۸ به صورت گزارش‌های ادواری در اختیار حوزه‌های معاونتی قرار می‌گرفت و انتشار عمومی آن‌ها با جزئیات اتفاق نیفتاده بود.